Finlandiya’nın kamu yayın kuruluşu Yle, 27 Haziran 2025 Perşembe günü yayımladığı araştırmasında, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrasında uygulanan sert yaptırımlara rağmen Boeing ve Airbus’tan uçak parçaları ithalatını sürdürdüğünü ortaya koydu.
1 Milyar Euro’luk Parça Sevkiyatı
Yle, Rus gümrük verilerine dayanarak yaptığı araştırmada, 2022 yılından bu yana Rusya’nın en az 1 milyar euro değerinde uçak parçası ithal ettiğini tespit etti. Batı’nın uçak parçası ihracatına uyguladığı yasaklara karşın, Rusya’nın 360 şirketten oluşan küresel bir tedarik ağı kurarak bu kısıtlamaları aştığı belirtildi.
Bu şirketlerin önemli bir kısmı, Rusya ile ticari ilişkilerinin ifşa edilmesinin ardından Batı’nın yaptırım listelerine alındı.
Türkiye, Çin, BAE ve Gabon Başrolde
Rapora göre, uçak parçası sevkiyatında öne çıkan ülkeler arasında Birleşik Arap Emirlikleri, Çin, Türkiye ve Gabon bulunuyor.
İthal edilen parçalar arasında yalnızca temel kabin malzemeleri değil, aynı zamanda uçak motorları, radar sistemleri ve kokpit bilgisayarları gibi potansiyel askeri kullanım alanları olan kritik donanımlar da yer aldı.
600 Milyon Euro Airbus, 400 Milyon Euro Boeing Parçası
Yle’nin verilerine göre, Şubat 2022 ile Eylül 2024 arasında Rusya, yaklaşık 600 milyon euro değerinde Airbus, 400 milyon euro değerinde ise Boeing parçası ithal etti. Ancak uzmanlara göre bu rakamlar gerçek hacmin altında olabilir.
Bu parçaların alıcıları arasında sivil havayolları öne çıkarken, Batı yapımı uçaklara bakım hizmeti sunan S7 Engineering gibi şirketler de listede yer aldı.
Airbus ve Boeing: “İhracat Yasal Olarak Mümkün Değil”
Yle’nin yorum taleplerine yanıt veren hem Airbus hem de Boeing, Rusya ile ilgili yürürlükteki tüm yasa ve yaptırımlara uyduklarını belirtti. Her iki şirket de Rusya’ya parça, belge veya hizmet ihracatının yasal yollarla mümkün olmadığını vurguladı.
Hindistan’dan 700’den Fazla Parça Gönderilmişti
Şubat ayında yayımlanan Investigate Europe araştırması da benzer bulgular içeriyordu. Araştırmaya göre, Hindistan 2022’den itibaren Rusya’ya 700’den fazla uçak parçası sevk etti. Bu sevkiyatlarda jeneratörlerden sensörlere, rotor kanatlarından kokpit ekranlarına kadar çeşitli bileşenler yer aldı. Araştırmacılar, teslim edilen parçaların en az 200’ünün askeri amaçlara hizmet edebileceğini belirtti.
Bu parçaların önemli bir kısmı, AB tarafından yaptırım uygulanan Utair Havayolları tarafından alındı. Diğer alıcılar arasında Aeroflot ve Ural Airlines da bulunuyor.
Bakım Desteği de Yasaklandı
ABD ve AB, Batılı şirketlerin Rusya’daki mevcut uçak filosuna bakım desteği vermesini de yasaklamış durumda. Rusya, bu süreçte bakım-onarım faaliyetlerini kendi imkanlarıyla yürütmeye çalıştı.
500 Milyon Dolarlık Parçaya El Konuldu
Rusya Sanayi ve Ticaret Bakanı Anton Alihanov, yaklaşık 500 milyon dolar değerindeki uçak parçasının ABD’de dondurulduğunu açıkladı. Alihanov, gelecekte Ukrayna ile yapılacak müzakerelerde bu parçaların serbest bırakılmasının şart olarak masaya konulacağını belirtti.
Ayrıca, lisanssız bakım onarımların tanınması için Boeing ve Airbus üzerinde baskı kurulacağını da dile getirdi. Alihanov, “Bu bakım işlemleri, üretici onayı alınmadan yapılmış olsa da uçuş güvenliğini etkileyen bir sorun yok,” dedi.
Rusya’nın Filosunun %66’sı Batı Menşeli
Rusya Federal Hava Taşımacılığı Ajansı’nın verilerine göre, ülkedeki havayolları 1.138 adet uçak işletiyor. Bu filonun yaklaşık üçte ikisi Airbus ve Boeing modellerinden oluşuyor. Batı menşeli bu uçaklar, Rusya’nın iç hat yolcu trafiğinin %90’ını gerçekleştiriyor.