Nasıl Hava Trafik Kontrolörü Olunur?

Sivil havacılığımız da dört tane branşta yetkili olmak için lisans alma zorunluluğu vardır. Bunlardan birini, “Pilot ‘mu olmak istiyorsunuz” başlığı ile geçenlerde yazmıştım.  Geriye kalan Hava Trafik kontrolörlüğü, Uçak Teknisyenliği ve Dispeç olmayı sırayla irdelemeye çalışacağım.
Hava trafik kontrolörlüğü, pilotluk gibi popüler bir meslek olmasına rağmen, görsel anlamda halkın içinde yer almadıklarından gizli kahramanlar arasında yer alıyor. Havacılığımızın diğer gizli kahramanları, uçak teknisyenleri ve Dispeçerlerdir. Sakın ola ki havacılığımızın bu dört branş üzerinde yürüdüğünü sanmayalım.  Sektörümüzde,lisans gerektirmese de onlarca branş olup, hepsinin de kendine göre önem ve zorlukları vardır.
Yukarıda kısaca değindiğim branşların öneminden sonra bu hafta işleyeceğim hava trafik kontrolörlüğüne gelelim.
Hava trafik kontrolörlüğü, havacılığımızın olmazsa olmazları arasında yer almasına rağmen, ne yazık ki bu mesleği seçmek isteyenler için sahip olunması gereken şartlar ve hangi kurumlara başvuru yapılması konularında yeterli bilgi sahibi olunmadığını gözlemliyorum.
Ülkemizde hava trafik kontrolörü olabilmek için aranan şartlar ve eğitim, atamalar gibi konularda bilgi vermeden önce,  meslek hakkında çok kısa bir bilgilendirme yapmanın yararlı olacağını düşünüyorum.
Hava trafik kontrolörleri, üç ayrı kontrol biriminde farklı dinamiklerle çalışmaktadırlar. Bu ünitelere kısaca değinecek olursak;

Bunlara da Göz Atabilirsiniz

Türk Hava Yolları, Mart 2024 Trafik Sonuçlarını Açıkladı

Havalimanları Bayrama Hazır: DHMİ Tüm Birimlerle Koordinasyon İçinde. 30-35 Milyon Vatandaş Seyahat Edecek

Kıl Payı Faciadan Dönüş: JFK Havalimanı’nda İki Uçak Arasındaki Tehlikeli Yakınlaşma

• Kule Kontrol: Bir havalimanı veya meydandaki iniş ve kalkış pistlerinin yönetimi, bir uçağın park pozisyonundan kalkış yapacağı piste yönlendirilmesi, ya da iniş yapmış uçağın indiği pistten park pozisyonuna yönlendirilmesinin yanısıra, meydan görüş alanı içerisinde kalan havadaki trafiğin de yönetiminden sorumlu olan kontrol birimidir.
• Yaklaşma Kontrol: Bir havalimanı veya meydana inişe gelen uçakların önceden planlanmış mesafe minumumlarına göre sıralanarak pistlere yönlendirilmesi, havalimanı ya da meydanlardan kalkış yapmış uçakların gidecekleri meydanlara ulaşmalarını sağlayan havayollarına yönlendirilerek ilk tırmanma planlamalarının yapılmasını sağlayan kontrol birimidir.
• Saha Kontrol: FIR dediğimiz uçuş bilgi sahalarında ülkemiz hava sahasını kullananarak transit geçiş yapan uçaklara, Ülkemiz hava sahası içindeki havalimanı ve meydanlara inişe gelen uçakların ilk alçalma planlamalarının yapılarak alçaltıldığı, yine ülkemiz havalimanı ve meydanlarından kalkış gerçekleştirmiş uçakların ideal son seviyelerine tırmandırılmalarının yönetildiği kontrol birimidir.

Bu üç kontrol birimini yerden sınırsız irtifalara göre düşündüğümüzde, kule, yaklaşma ve saha kontrol kendilerine ait sorumluluk sahalarında uçak hareketlerini yöneterek, sorumluluk sahası sonunda ilgili diğer kontrol birimine, önceden belirlenmiş kurallar çerçevesinde devretmektedir.
Kısaca,hava trafik kontrolörlüğü kendi aralarında görev taksimi yapmış gruplardan teşekkül ediyor.
Peki, hava trafik kontrolörü nasıl olunuyor?
Ülkemizde hava trafik kontrolörü olabilmek için şimdilik iki yol bulunmaktadır.

• Anadolu Üniversitesi Sivil Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi, Hava Trafik Kontrol Bölümünü bitirmek.

Bilinmesi gereken önemli konu, bu bölümün genel yetenek sınavıyla öğrenci aldığıdır.
Bölüme kabul edilene kadar geçilen aşamalara değinecek olursak: Öncelikle; LYS’den her yıl yayınlanan kategori üzerinden belirli bir taban puan alarak ön başvuruda bulunmak gerekmekte. Bu başvurudan sonra, adaylar arasında sayısal ağırlıklı bir test, ardından mesleki yeterliliği ölçebilen “ bilişsel psikometrik test”,  sonrasında mülakat, en sonunda ise simülatör testi yapılmakta olup, tüm puanlar toplanarak 15 asil, 15 yedek aday olacak şekilde öğrenci kabulü yapılmaktadır.
Söz konusu öğrenci seçme sistemine “ çoklu elemeli sistem” adı verilmektedir. 1 yıl ingilizce hazırlık, sonrasında hava trafik kontrol yönetimi ile ilgili bir çok dersin işlendiği 4 yıllık eğitimin ardından başarılı olanlar mezun olabilmektedir. Mezuniyet sonrası “hava trafik kontrolörü” olarak işe atanabilmek için KPSS sınavından yayınlanmış olan minumum puanın alınması ve atama konudaki tek yetkili kurum olan Devlet Hava Meydanları İşletmesine başvuruda bulunmak gerekmektedir.

Sivil Havacılığın son yıllardaki hızlı büyümesini göz önüne aldığımızda, hava trafik kontrolörü ihtiyacı sektörde hala devam etmekte ve söz konusu şartları sağlayan meslek adayları istihdam edilmektedir.
Sektördeki ihtiyacı göz önünde bulundurarak, Devlet Hava Meydanları İşletmesi en az 4 yıllık üniversite mezunları arasından yeterliliklerine göre meslek adayları seçerek kursa tabi tutmaktadır. Ankara’da Devlet Hava Meydanları İşletmesi Simülatör Eğitim Binasında yaklaşık 14 ay süren bu kurs “ temel hava trafik kontrol” kursu olarak adlandırılmaktadır.
Adayların kursa başvuruda bulunabilmeleri için DHMİ tarafından açıklanmış minumum KPSS puanının alınmış olması, “kamu personeli yabancı dil sınavından ( kpds)” 70 ve üstü dereceye sahip olması ve yayınlanmış olan yaş sınırının (bu güne kadar 27 yaşından gün almamış olmak şeklindeydi ) aşılmamış olması gerekmektedir.
Başvuru sonrası adaylar The First European Air Traffic Controller Selection Test (FEAST) sınavına tabi tutularak, ardından mülakata çağrılmaktadırlar. Başarılı olanlar hava trafik kontrolörü olabilmek adına gerekli sağlık kurulu raporunu temin ettiklerinde, “ stajyer hava trafik kontrolörü” ünvanıyla kursa çağrılmaktadırlar. FEAST sınavı aynı zamanda adayların kadro açılmış şehirleri tercih ederken önceliğe sahip olabilmelerinin önünü açmaktadır. Yani FEAST sınavında rakibinden daha yüksek puan alan aday, çalışmak istediği şehir konusunda önceliğe sahiptir.
Bu durum mezun olduktan sonra DHMİ’ye başvuran Anadolu Üniversitesi Hava Trafik Bölümü mezunları için de geçerli olmakta, tabi tutuldukları FEAST sınavına göre birbirleri ile yarışarak kadro açılmış şehirlere atanmaktadırlar.