featured

BOZKIRIN ORTASINA DÜŞEN GÖKLERİN KRALİÇESİ

Kırgızistan’daki kazanın hemen ardından, ne 747-400F Jumbo Freighter’in kendisinin, ne de mürettebatının THY ile herhangi bir bağlantısı olmamasına rağmen, birçok basın kuruluşu, sırf TK 6491 sefer numarası ile Türk Hava Yollarına bağlı Turkish Cargo adına işletildiği için, Türk Hava Yolları’na ait bir 747’nin Bişkek’te düştüğü haberini geçmişti. Oysa THY filosunu biraz tanıyanlar, THY’nin, tarihinde hiç 747 Jumbo Jeti olmadığını biliyorlardı. Söz konusu 747-400, hisselerinin % 49’u Çinli HNA Groupa ait ACT hava kargo firmasının uçağıydı.
85.6 ton kargo yükü ile, Pazartesi günü yerel saat ile sabaha karşı 03:12’de Hong Kong’tan teker kesen Boeing 747, yine yerel saatle 07: 15’te, uçuş ekibinin, Bişkek’teki Manas Uluslararası Havalimanına inemeyeceğini anlaması üzerine pas geçmeye çalışırken, henüz belirlenememiş bir nedenle dev Jumbo, pas geçebilmesi için emniyetli bir tırmanış oranı elde edemeyince, iniş takımları, havaalanını çevreleyen köyün pist doğrultusunda bulunan evlerinin çatılarına çarparak pertdövites oldu ve evlerin üzerine düşerek parçalandı. Uçağın, yakıt ve gerekli ikmalleri yaptıktan sonra, Bişkek’ten İstanbul’a devam edilmesi planlanıyordu.
ACT 747-400F, cruise climb yaparak tırmandığı ve neredeyse en az -80 C derece ‘soğukta‘ 5 saattir uçtuğu 30-36,000 ft. İrtifadaki seyir koridorundan, Manas Uluslararası Havaalanı için ilk alçalmaya başladığında, uçağın devasa kütlesinin büyük bölümünü oluşturan metal gövdesi ve kanatlarının dış kaplamaları, İngilizce ‘Supercooled’ diye tabir edilen, zaten çok aşırı soğumuş hale gelmişti. Yani, herhangi bir uçağın, bu haliyle, üzerine nefesinizle bile üflediğiniz havayı, nefesinizdeki her bir su buharı molekülünü hiç ziyan etmeden, hemen gövdesi üzerinde yoğunlaştırarak, adeta uçağa kalıp gibi yapışmış buzdan bir tabakaya dönüştürmesi artık kaçınılmaz bir doğal sonuçtur.
Kuzey Yarımküre’nin kışını en yoğun yaşayan, en kurak ve yüksek Orta Asya platolarının karasal ikliminin üzerinden geçen 36,000 ft. seyir irtifasındaki nemsiz mutlak kuru ve soğuk ortamda, bütün metal dış yüzeylerinin tertemiz bir yüzey kaplamasına sahip olacağı garantilenebilir olsa da, alçalmada buluta ilk girdiği andan itibaren, bu ‘supercooled 747’nin gövde ve kanatlarının artık buzlanmaya başlayacağı ve hızla buz toplayarak, artık üzerinde birikecek buzun kalınlığını belirleyecek olan ortamdaki yoğunlaşmaya hazır bekleyen bağıl nem oranına bağlı olarak, uçağın ağırlığının en iyi olasılıkla onlarca ton seviyesinde artacağı kesindir.
Varış meydanında yerel saat ile 07: 15’te (01:18 UTC), -9 C ila -11 C derece aralığındaki hava sıcaklığı, -10 C derece işba (dewpoint) ile soğuk nemli bir hava ve görüş mesafesini, yatay düzlemde RVR 550 m. Verilmiş ise de, yer yer 150 m.’ye, dikey olarak da 30 m.’ye (100 ft) kadar düşüren yoğun sis altındaki meteorolojik şartlar hâkimdi. TK 6491, Manas Uluslararası Havalimanı’nın 26 pistine son yaklaşmasını bitirip, inişe başladığında, uçuş ekibi, muhtemelen yoğun siste ve bu “ağır yük” ile piste zamanında teker koyup, emniyet marjinleri içinde duramayacaklarını fark edince, pas geçmeye karar verdi. İlk raporlara göre, koca uçak, yaklaşık palye irtifasına kadar alçalmışken, inemeyeceğini fark edip, pas geçmeye karar verildiğinde, pist sonundaki maniaları emniyet marjini ile kurtarabilecek kadar seri bir şekilde irtifa kazanamadı.
Flight Radar 24’ün GPS temelli verilerine bakıldığında, uçağın pist üzerinden pas geçtiği anda, yani yerel saat 07: 15 civarında, kazadan önce son kaydedilmiş süratinin sadece 162 knot kadar olduğu görülmektedir. Az sonra ayrıntılarıyla açıklayacağım şiddetli buzlanma olasılığından dolayı, aşırı ağırlaşmış olduğunu düşündüğüm TC-MCL için bu sürat, bence, buzlanma şartlarında sınırlanması gereken 25 flap ile pertdövites hızının daha da arttığı hesaba katılırsa, bırakın en iyi tırmanış oranını vermeyi, bulunduğu çok alçak irtifada tutunmaya bile ancak zar zor yetecek bir süratti. Eğer, zaten kalkış meydanında yeterli uzunlukta layover yatı süresi verilmeden gece boyu uçtukları için, Jetlag mağduru olmuş, yorgun ve uykusuz olan uçuş ekibinin, dalgınlıkla bunun üstüne, pas geçme prosedürü gereği, flapları temizleyerek tırmanışa devam etmek niyeti de düşünülmeden uygulanmış ise, bu süratten daha fazla hızlanamamış bir uçakta, daha sürat doldurmadan flapların toplanmasının uçağı nasıl çöktüreceği de, ayrı bir intihar senaryosu olur.
Circadian Ritm ve vücudumuzun biyolojik saatlerinin gereği, en ideal olan, kalkış ve varış meydanları arasında kaç saatlik bir zaman farkı varsa, ortaya çıkan Jetlag etkisinin azalarak yok olması için, varış meydanında, o saat cinsinden zaman farkı kadarlık gün dinlenerek geçirmenizdir. Yani aralarında toplam 5 saatlik zaman dilimi farkı olan iki şehir arasında uçmuş iseniz, idealde vücudunuzun biyolojik saatinin Jetlagi atlatarak tekrar normal hissedebilmesi için, varmış olduğunuz o şehirde, en az yine 5 gün yaşamalısınız. Bu durum, özellikle Batı’dan Doğuya yapılan yolculuklarda, tersi istikamette olanlardan çok daha önemli ve gereklidir. Ancak, kaçakçı katırı gibi yüklenerek, çok kısa layover yatı zamanı ile vardığı meydandan tekrar dönüş yolculuğuna çıkan hava kargo uçuş ekipleri için bu kadar bile dinlenme, ekip planlamayı idare eden işletmeci şirket yöneticileri tarafından fazla lüks kabul edilmektedir.
Dev Jumbo, 26 pistinin sonundaki overrun bölgesini, iniş takımları yerden sadece belki birkaç feet, belki de birkaç metre yukarıda kalacak şekilde kat ederken, havaalanını çevreleyen çitleri söktü ve kayda değer bir tırmanış sergileyemediği için, önündeki köyün evlerinin oluşturduğu manialara takılarak artık havada tutunamayacak kadar yavaşladı. Bir kaza kırım uzmanı gözüyle bakıldığında, dağılan uçağın parçalarının, 26 pist sonundan yalnızca 1.5-2 mil kadar uzaklıkta serpilmiş olması ve 747’nin o dev kütlesinin, yine bir o kadar büyük olacak korkunç kinetik enerjisine rağmen, enkazın çok fazla sürüklenip dağılmış küçük parçalar yerine, umulmadık büyük parçalar halinde kalması, TK 6491’nin, inişi abort edip, pas geçme moduna geçtiği halde, muhtemelen aşırı ağırlaştığından, fazla hızlanamadığını ve irtifa alamadığını gösteriyor.
Tahmini bir yaklaşımla, bir Boeing 747-400 uçağında, yaklaşık 2500 metrekare civarında toplam “Wetted Area” vardır. Yani, eğer bir uçağı, büyük bir su tankına batırıp, hemen çıkaracak olsaydık, kanatlarının alt ve üst yüzeyleri de dahil, tamamen ıslanmış olacak bütün dış yüzeylerinin toplamı olan bu alana “Wetted Area” denir ve diğer uçak tasarım parametreleri içinde, bir uçağın yüzey sürtünmesini hesaplarken, hava akımına maruz kalan bütün dış yüzeylerin alanının belirlenmesinde bu parametrenin önemli bir yeri vardır. “Wetted Area” belirlenmesinde hesaba katılacak yüzeyler, kanatların alt ve üst yüzeylerini, gövdenin bütün boru şeklindeki silindirik yapısının (ve özellikle de 747’nin kokpit arkasındaki ikinci katını oluşturan üst “Hump” kısmı da dahil) yani burunun ucundan, kuyruk sonuna kadar olan alt, üst ve yan yüzeylerini, kuyruk yatay stabilize yüzeyinin ve elevatörün altını ve üstünü ve dikey kuyruk ve rudder’ın sağ ve sol yüzeylerini içerir. Ayrıca, bu kaza iniş konfigürasyonunda gerçekleştiğinden, bu alanlara bir de, kanatların yüksek kaldırma vasıtaları (High Lifting Devices) olan LE Slat iç ve dış yüzeyleri, TE Triple Element Fowler Flap yüzeylerinin açılmış durumdaki alt ve üst yüzeyleri, flap-track fairing kaportaları ve bütün iniş takımı kapakları, dikmeleri ile strut ve tekerleklerin kayda değer bütün toplam yüzeyleri de eklenmelidir.
Bunları da kattığımızda, toplam alan belki 2500 metrekareyi bile aşabilir. Şimdi, hesaplaması kolay olsun diye, tüm bu alanın sadece 1 cm. kalınlığında, ki bu şartlara göre oldukça “ince” kabul edilecek düzeyde bir buzla kaplandığını düşünürsek, toplam 2500 metrekarede, bu yaklaşık 25 ton ağırlıkta buz demektir. Halbuki, bu freezing fog şartlarında, 3 cm kalınlığında bir buz tabakası bile, bence iyimser bir tahmin olur, ki kazanın olduğu andaki, sıcaklık, Dew Point ve donan sis (Freezing Fog) şartlarında, yeterince uzun süre bu ortamın içinde uçmuş, hatta ikinci kez yaklaşma yapmakta olan bir uçağın en az 3 cm. kalınlığında buz tabakalarıyla kaplanmış olması kesindir.
Bu nedenle, kış operasyonları ile ilgili pilot uçuş manuelleri ve işletme usullerinde, bu berbat buzlanma şartlarında yaklaşma yapmış ve inememiş bir uçağın, pas geçtikten sonra tekrar inişi denemeden önce, mutlaka bu aşırı buz toplayan ortamdan kurtulup, kuru ve nemsiz açık gökyüzünün olduğu en yakın irtifaya tırmanarak (veya eğer bunun başka bir yolu varsa, onu uygulayarak), nemsiz ortamda buzların buharlaşmasını veya zayıflayarak hava akımıyla uçaktan dökülmesini sağlamak önerilir. Çünkü aynı dondurucu şartlardaki bulut veya donan sis içinde, çok uzun süre geçirip yaklaşma yaparak iyice buz toplamış ve dolayısı ile de aşırı ağırlaşmış bir uçağın, pas geçerek, halen bulut veya donan sis içinde kalacağı patern irtifasında daha fazla buz toplayarak, tekrar bir yaklaşma ve inişi denemesi demek, aşırı buz kaplanma (Excessive Ice Accumulation) sonucu, uçağın ağırlığının, havaalanına emniyetli bir süratle teker koyup durabilmesine imkan verebilecek maksimum iniş ağırlığının da çok üstüne çıkmasına demektir.
Genel bir yaklaşımla, böyle bir yolculuğun sonunda, bir 747-400’ün kanat depolarında reserve ve contingency amaçlı yaklaşık 30 ton kadar yakıt kalmış olacağını düşündüğümüzde, 85.6 tonluk faydalı kargo yükü ile beraber, iniş için yaklaşmadaki TC-MCT için, bu ağırlık 115.6 ton eder, ki bu da uçağın Maksimum Faydalı Yük Kapasitesi (Max. Payload Capacity) olan 116 tondan sadece yarım ton hallicedir. Bunun üzerine, en az 1 cm kalınlığında birikmiş olacağını varsaydığımız ve uçağın yüzey alanları toplamında en az 25-30 ton ağırlıktaki buz ile kaplanmasını da eklersek , bu uçağın kendi operasyonel boş ağırlığı haricinde, en iyimser tahminlerle 145.6 ton yüklenmiş olacağı ortaya çıkar.
Pilot uçuş manuelleri, şiddetli buzlanmadan şüphelenilen yaklaşmalarda, buzlanmanın, kanatlardaki Burun Aşağı Yunuslama Momentini (Nose Down pitching Moment) arttıran ve kuyruk yatay stabilize yüzeyi ile elevatörün de bununla baş edebilmesi için gereken burun yukarı kaldırabilme yeteneğini de yine kuyruk buzlanmasından dolayı azaltan buzlanma etkisi nedeniyle, iniş flaplarını sadece 25 derece ile sınırlandırdığı için, böylesi buzlanmış ve önceden planlanmamış şekilde iyice ağırlaşmış bir uçağın, dispatch ofis tarafından öngörülebilmiş en anormal iniş süratlerinden bile daha yüksek süratlerde yaklaşma yapıp, piste teker koyması ve duruş mesafesinin de planlanandan çok çok daha uzaması kaçınılmazdır. Buna bir de, uçağın çok fazla artmış ataleti ile zaten kolay kolay durmak istemezken, Freezing Fog içinde uzun süre uçtuktan sonra her yanı kalın bir buz tabakası ile kaplanmış iniş takımı tekerlerinin, yine Freezing Fog içinde buzla kaplanmış pist zeminine oturduktan sonraki frenleme veriminin iyice azalacağı gerçeğini de katalım. Duruş mesafesinin, uçağın daha ağır ve daha süratli ineceğinden dolayı, sonuçta uçağın teker koyma anında iyice ele avuca sığmaz hale gelmiş olan kinetik enerjisine bağlı olacağını da hatırlatarak, duruş mesafesindeki artışı sizlerin takdirine bırakıyorum.
Burada bahsettiğimiz buzlanma, tasarım ve imalatı FAR/JAR Part 35’e göre yapılmış havayolu uçaklarının, güçlü ve sıcak motor bleed air havası ile ısıtılmış Anti-İcing ve De-icing sistemlerinin kolayca başa çıkılabileceği türden bir buzlanma değildir. Kanat Hücum Kenarının Üstünde ve Yatay Stabilize Hücum Kenarının Altında veya Motor Nasellerinin Hava Alığı Giriş Agzı Çevresinde oluşacak buzlanmalar, taşıyıcı yüzey üzerindeki hava akımını bozarak yüzeyin pertdövites olmasına neden olan buzlanma (Wing and Horizontal Stabilizer Leading Edge Icing) ve Anti-İcing /De-icing sistemleri ile önlenebilecek türden buzlanmalardır. Bir havayolu uçağındaki, Anti-İcing ve De-icing sistemleri, sadece Kanat, Yatay Stabilize ve Motor Nacelle hücum kenarlarındaki yüzeyleri, aerodinamik spoiler şeklinde birikebilecek buzlanmaya karşı korur. Ama bu hücum kenarı yüzeyleri, uçağın buzlanabilecek toplam yüzey alanı ile kıyaslandığında, Anti-İcing /De-icing sistemleri ile korunan yüzeyler, toplam uçak yüzeyinin sadece belki %3 veya %5’ini ancak bulur; uçağın geri kalan bütün diğer yüzeyleri ise, çoğunlukla aerodinamik hava akışını bozacak şekilde olmasa bile, muhakkak buzla kaplanmaya mahkumdur. Yukarıda belirttiğim gibi, bunun en korkutucu etkisi de, içinde uçtuğu bulut veya donan sis ortamından yapacağı sonsuz su ikmali ile, uçağı uçuşta iken ağırlaştırıp, adeta uçtukça büyüyen ve ağırlaşan buzdan bir heykele çevirip, artık havada tutunamayacak hale getirmesidir.
Kazanın nedeni hemen belli değildi. Kırgızistan Acil Durumlar Bakanı Kubatbek Boronov, uçak düştüğünde Manas’ta havanın yoğun sisli olduğunu belirtti, ancak hava koşullarının diğer uçakların inişinde sorun çıkaracak kadar kritik olmadığını söyledi.
Başbakan Yardımcısı Abulgaziyev ise, sebebin pilotaj hatası olabileceğini öne sürerek, aynı hava koşullarına rağmen, önceki 11 uçağın güvenli bir şekilde iniş yaptığını belirtti. Uçağın “iki kez inmeye çalıştığını” ve bunlardan ilkinde pistin yaklaşma başındaki projektörlere zarar verdiğini de ekledi. Hükümetin en üst düzeyinden yapılan bu açıklama, uçağın ilk iniş girişimi sırasında düştüğü yönünde yapılan bir diğer resmi bildiri ile çelişiyor olabilir. Ama, o anki meteorolojik/operasyonel şartlar, kazanın uçuşun hangi fazında gerçekleştiği ve en önemlisi de uçuş dinamikleri yönüyle ele alındığında, kazanın, ikinci kez yaklaşmadan pas geçerken olduğu iddiası, bana, TK 6491’nin, bu yaklaşma sırasında havada artık pek de iyi tutunamayacak kadar ağırlaşmış olduğunu ve “Falling Behind the Power Curve” diye tabir edilen duruma düşmüş olabileceğini düşündürmesi açısından önemli bir noktadır.
Herhangi bir uçağın, bütün yüzeylerinin üzerinden akan hava kütlesinin, bu yüzeylere sürtünmesi olan Yüzey Sürtünme Sürüklemesi (Skin Friction Drag), bu yüzeylerin şekillerinden kaynaklanan Form Drag ve parçaların birebirlerine göre konumlarından kaynaklanan Interference Drag gibi farklı sürtünme türlerinin hepsinin toplamı olan Parazit Sürükleme (Parasite Drag) denir. Yine bir uçağın kanatlarının, kaldırma kuvveti üretirken, bunun karşılığında kaçınılmaz şekilde ödenecek bedel olarak ortaya çıkan kanat ucu girdaplarından kaynaklanan sürtünmeye İndüklenmiş Sürükleme (Induced Drag) denir. Bir uçakta, kanatların uçuşun herhangi bir anında ne kadar fazla kaldırma kuvveti üretmesi gerekiyorsa, o kanadın sebep olacağı İndüklenmiş Sürükleme de o kaldırma kuvveti miktarının karesi ile artacaktır. Parazit Sürükleme ile İndüklenmiş Sürükleme’nin toplamı olan Toplam Sürüklemeyi (Total Drag) oluşturan bileşenlerden İndüklenmiş Sürükleme, uçak hızlandıkça azalır; Parazit Sürükleme ise uçak hızlandıkça artar. Uçağın sürat aralığı içinde, bu iki sürükleme tipinin de aynı anda en az düzeylerine indiği öyle bir sürat vardır ki, o sürate VminD, yani En Düşük Sürükleme Sürati (Minimum Drag Speed) denir.
Bu süratte uçulduğu sürece uçağın en az motor itkisi ile havada tutunabilmesi mümkündür. Bu süratte ve bundan daha yüksek hızlarda uçağın hızı çok stabildir ve bu sürat bölgesine Sürat Kararlılığı Bölgesi (Speed Stable Region) adı verilir. Yani, belli bir gaz kolu takat konumuna karşılık gelen hız, irtifayı aynen muhafaza etmek şartıyla, pilot takati azaltmadığı ve uçağı tırmandırmadığı sürece azalmaz. Diğer yandan, bu VminD hızının altında kalan hızlarda, uçağın sürüklemesi, hız düştükçe daha da artar ve havada tutunabilmek için daha fazla gaz açılarak takat eklenmesi gerekir; üstelik sürat kararlılığı da kalmaz. Yani, bu “Speed Unstable” sürat bölgesinde, eğer uçağın hızının, türbülans, windshear veya biraz burnu kaldırmak gibi herhangi bir nedenle, çok az bile olsa daha da düşmesine izin verirseniz, gaz kolunun o anki pozisyonu, artık uçağı, az önce tutabildiği hızda bile tutmaya yetmez ve böylece uçağın hızı düştükçe, gaz açma ve takat ihtiyacı da, o düşük hızlardan hiç beklemeyeceğiniz kadar, gittikçe daha fazla artar.
İşte uçağın hızının, bu VminD sürati ile, uçağın havada tutunabileceği en az sürat olan Vs, yani Pertdövites Sürati arasında kalan bu “Speed Unstable” bölgeye düşmesine, Amerikan havacılığındaki bilinen pilotaj terimiyle “Falling Behind the Drag Curve” veya “Falling Behind the Power Curve” denir. Çünkü, Sürüklemenin Sürate (Drag vs. Speed) göre değişimini gösteren parabolik grafik, bu sürüklemeyi yenmek için gereken Takatin Sürate (Power vs. Speed) göre değişimini gösteren grafik ile çok benzerdir ve hız VminD süratinin ne kadar altına düşerse, hem sürükleme, hem de bu sürüklemeyi yenmek için gereken takat, yani motorun gaz kolu konumu, hemen hemen aynı oranda, gittikçe daha fazla artacaktır.
Aşırı artmış ağırlığı ile pas geçmek için gaz açan ACT 747-400F de büyük ihtimal ile, bu “Falling Behind the Power Curve” durumuna düşmüştü. Tüm bu varsayımlar, uçuş ekibinin, pilot uçuş manuellerinde aşırı buzlanma şartlarında uygulanacak prosedürlerin bir parçası olarak, Kanat, Yatay Stabilize ve Motor Nacelle hücum kenarlarındaki yüzeyleri, aerodinamik spoiler şeklinde birikebilecek buzlanmaya karşı korumak için, motorlardan alınan sıkıştırılmış sıcak bleed air havası ile ısıtılmış Anti-İcing ve De-icing sistemlerini zaten en baştan beri devreye sokmuş olduğu hipotezi üzerine kurulmuştur. Eğer Kanat, Yatay Stabilize ve Motor Nacellelerini buzlanmaya karşı koruyacak Anti-İcing ve De-icing sistemleri, bu şartlarda bile halen devreye sokulmamış idiyse, o zaman artık söyleyecek hiçbir şey kalmıyor!
Anti-İcing ve De-icing sistemlerini kalkışta takatten çalmasın diye kullanmayan ve uçağını, öndeki kalkan uçağın egzost ısısı ile buzlanmaya karşı koruyabileceğini zannederek kalkan Air Florida Havayollarının 90 sefer sayılı uçuşundaki 737-200’ün pilotlarının bu hatalı varsayımlarının, nelere mal olduğunu okuyup öğrenmenizi tavsiye ederim.
B-747, bugüne dek üretilmiş bütün model versiyonları ile, tasarımına, fonksiyonelliğine, sağlamlığına veya teknik sistem yapısına halel getirebilecek bilinen hiçbir hatası olmayan, oldukça güvenilir ve uçuran pilotlar tarafından “Göklerin Kraliçesi (Queen of the Skies)” olarak nitelenen, hem estetik yapısı, hem de mühendislik tasarımı yönüyle muhteşem bir uçaktır. Bu güne kadarki 747 kazalarının hiç biri, uçağın teknik tasarımındaki bir hatadan veya eksiklikten kaynaklanmış kazalar değildir. Çünkü, Boeing tasarımcıları, 1960’larda 747’yi tasarlarken, 747 programının, global düzeyde ve uzun yıllar boyunca hizmette kalacak, çok yönlü kullanıma uygun ve başarılı uçak bir olabilmesi için, imalat sürecinin, gelecekteki zamanın şartlarına göre yeni varyasyonları ile güncellenerek, oldukça uzun vadeli hizmet edebilecek bir program olmasını planlamışlardı.
2. Dünya Savaşının hemen bitiminden sonra, Almanların Nürnberg yakınlarındaki gizli bir rüzgar tünelinde yaptıkları Geriye Ok Açılı (Sweepback Wing) Yüksek Sürat Kanadı çalışmalarından elde ettikleri inanılmaz değerli aerodinamik ar-ge bilgilerinin Amerikalılar tarafından ele geçirilmesi sonrasında, Boeing tarafından tasarlanan B-47 Stratojet uçağının tasarım ve imalatında elde edilen bilgi birikimi kullanılarak edinilen tecrübe ile konseptleştirilen B-747 projesi, o kadar fazla beklenti ve sorunları da beraberinde getirmişti ki, bu kadar büyük zahmetlere girilerek başlanılacak bir projede, o zamanki bütün rakiplere ve hatta daha önceki Boeing uçaklarına bile kıyasla, dikkate değer miktarlarda kapasite ve verimlilik kazanımları elde etmek, Boeing için artık neredeyse bir zorunluluk haline gelmişti. Bu nedenle, sadece imalat aşamasında değil, daha temel tasarım aşamasında bile, dünya üzerinde o yıllarda var olan bütün teknolojiler, hatta inanılmaz gelecektir ama o zamanki en azılı düşman olan SSCB’nin elindeki teknolojiler bile, boyutlarıyla daha önce hiç keşfedilmemiş çığırlar açan bu uçakta ortaya çıkan sorunların çözülebilmesi için seferber edildi.
Örneğin, o yıllarda son derece gizli tutulmuş olsa da ve yukarıda belirttiğim gibi insana inanılmaz gelse da, SSCB’nin yıkılmasının ardından 1990’larda açıklanan şöyle ilginç bir gerçek vardır. Boeing 747’nin devasa gövde ağırlığını, önce emniyetli bir şekilde ana iniş takımlarına, oradan da pist ve taksi yoluna yeterince dağıtabilmek amacıyla, ikisi gövde altında, ikisi de her bir kanat kökünün altında olmak üzere en az toplam dört ana iniş takımı dikmesine ve bunlara bağlı bogilere takılmış toplam16 adet ana iniş takımı tekerleğine sahip olması gerektiği hesaplanmıştı. Ancak, yapılan malzeme ve mukavemet hesaplamaları sonunda, gövde ve kanatlardaki bu kadar büyük ağırlıkları taşıyacak bu dört ayrı ana iniş takımı dikmesinin her birinin, eğer bilinen çelik malzemelerden imal edilecek olursa, uçağın faydalı yük kapasitesini kayda değer miktarlarda azaltacak kadar aşırı ağır olacağı ortaya çıktı. Halbuki, çelikten daha mukavim, ama bir o kadar da daha hafif olan Titanyum diye bir malzeme vardı. Ancak, henüz Amerikalılar havacılık teknolojisinde Titanyumu nasıl kullanacaklarını pek fazla bilmiyorlardı ve ellerinde bu konuda yapılmış fazla bir bilimsel çalışma da yoktu.
Oysa, SSBC’deki havacılık sanayi, o sıralarda, Aluminyum alaşım teknolojilerinden bile daha ileri düzeyde bir Titanyum işleme bilgi ve tecrübesine sahipti. Ama SSCB’ndeki uçak tasarım büroları da, Boeing’in patentli fikri mülkiyet haklarına sahip olduğu, “Jet motorlarının, geriye ok açılı yüksek hızlı uçak kanatlarına nasıl asılacağı” bilgisine sahip değildi. Zira Boeing, kanatların ön altına asılan motorların, ağırlıkları ile, geriye ok açılı kanatlarda aeroelasticity/controlability sorunlarını çözmeye yarayan gerekli damperlemeyi sağladığını, ancak Nazi Almanya’sından ele geçirdikleri Sweepback Wing araştırmalarını içeren dokümanları inceledikten ve uzun yıllar süren, çok gizli tuttuğu rüzgar tüneli testlerinden sonra, o da yine tesadüfen keşfedebilmişti. Boeing bu buluşunu, 1940’ların sonunda ABD Hava Kuvvetleri için tasarladığı B-47 Stratojet uzun menzilli stratejik bombardıman uçağında kullanmaya başlamadan önce de patentlemişti.
1960’lar, ABD ve SSCB arasındaki soğuk savaş döneminin en hararetli olduğu yıllar olmasına rağmen, Paris Air Show sırasında Boeing mühendisleri, Ilyushin mühendisleri ile birebir şahsi temaslar kurarak Paris’teki bir pastanenin üst katında buluştular. Pastaneden ayrılırken, üzerinde formüller, tasarım ayrıntıları ve eskizler karalanmış defter, kağıt, peçete ve masa örtülerini de yanlarında götüren, görünüşte düşman ülkelerin mühendis ekiplerinden Boeing, kendi 747 programı için Titanyum teknolojisinin inceliklerini, Ilyushin de, ekonomik ve yüksek itkili yeni Hi-ByPass ratio jet motorlarını, geriye ok açılı ‘sweepback’ bir kanadın altına nasıl takabileceğini öğrenmişti. Tabii, her iki ülkenin havacılık sanayi için de çok büyük teknolojik atılımlara ufuklar açan böyle bir teknoloji takasının, her iki ülkenin hükümet yetkililerinden ve gizli servislerinden habersiz olabileceği düşünülemez bile (Kaynak; Wide-Body: The Triumph of the 747, by Clive Irving, 1993). Amerikalılar, Ruslardan öğrendikleri bu Titanyum teknolojisini, Kelly Johnson liderliğindeki Lockheed Skunk Works’da geliştirdikleri yüksek supersonic hızlı ve 80,000 ft. hizmet irtifalı, tamamı Titanyum’dan el yapımı imalat olan SR-71 casus uçaklarında, yine Ruslara karşı kullanmıştır.
1980’lerin sonlarında, Boeing 747 modelini – 400 modeli ile tamamen yeniden tasarladı ve aerodinamik açıdan büyük iyileştirmeler yaptı. Yakıt verimliliğini artırmak için, kanat uçlarına o zaman için daha yeni bir konsept olan wingletler ekledi, EFIS ve EICAM aviyonikler içeren yeni bir ‘Glass Cockpit’ tasarladı ve en yeni uçak içi eğlence sistemlerini döşedi. Boeing 747, halen Batı dünyasının ürettiği uçaklar arasında en hızlı havayolu uçağı olmaya devam ediyor ve uzun rotalarda, yolcularının varış meydanlarına, aynı zamanda kalkmış geniş gövdeli Airbus uçaklarıyla uçan yolculardan yaklaşık bir saat daha önce varma imkânı veriyor. Analog aviyonik sistemleri olan 747-100, -200 ve -300 modellerinden sonra, 747-400 modelinden itibaren Boeing, kokpiti tamamen dijital EFIS aviyoniklerle değiştirdi. Işık, gösterge ve switch sayısını toplamda 971’den, 365’e düşürdü. Boeing’in -400 modeliyle 737’de de başlattığı gibi, böylece, gelişmiş bilgisayar destekli entegre edilmiş bir teknik sistem izleme ve navigasyon teçhizatı eklenen 747-400, programlanabilir EFIS ve MFD ekranlar ve Uçuş Yönetim Sistem sayesinde, daha az pilot müdahalesi gerektiren basit kokpit prosedürleriyle kokpit iş yükünü inanılmaz düzeyde azalttığı için, artık Uçuş Mühendisine ihtiyaç duymayan ve sadece kaptan ve F/O’dan oluşan iki kişilik bir uçuş ekibi tarafından bile rahatlıkla uçurulabilecek kadar basitleştirilmiş bir kokpite kavuştu.

Bir Cevap Yaz ! İptal

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

53 Yorum

  1. 4 sene önce

    Final Report Boeing 747-412F TC-MCL
    Bu şekilde buldum. Çok iyi bir çalışma yapmışlar.

    Cevapla
  2. 4 sene önce

    Kazanın raporları yayınlandığı acaba? Yayınlandıysa nereden ulaşabilirim?

    Cevapla
  3. Mehmet Bey öncelikle detaylı bilgilendirmeniz çok güzel onu belirtmek isterim.
    Fakat kazanın detaylı incelemesi olarak belirtiğiniz için bazı konuları açıklığa kavuşturmak adına bir kaç ekleme yapmak isterim.
    Kazanın sebebinin birinci yaklaşmada pist görüşü sağlanamadığından yapılan pas geçişi müteakip ki Rus meydanlarında genelde olduğu üzere pas geçişi takiben hemen diğer yaklaşmaya başlatması (genelde tüm diğer bölgeler bir prosedürü takiben holda alır ve yeni alçalma için hazırlıklar yapıldıktan sonra c/l bitirilerek yeni alçalmaya başlanır) ve ikinci alçalmanın zaten rus meydanlarında sıklıkla rastlanan çok yakın (4-5 nm) ILS establish etme durumundan dolayı birazda aceleye gelmesi neticesinde false Glide slope capture durumu olmuş ve maaselef ekip tarafından bu saptanamadığından 3 derece olması gereken G/S yerine 8-9 derecelik bir açıyla pist başı yerine daha ileriye bir alçalma yapılmış pas geçme kararı verildiğinde de maaselef belkide sizin bahsettiğiniz sebeplerden de

    Cevapla
    • Dolayı uçak pas geçememiş ve külli kırıma uğramıştır. Dolayısıyla kazanın kök sebebi buzlanma vb değil kaza kırım raporundada belirtildiği üzere yaklaşmanın çeşitli sebeplerden iyi yönetilememesidir.
      Tabiki tali nedenler olarak pek çok şey daha eklenebilir.
      Kazada vefat eden tüm meslektaşlarımıza Allahtan rahmet diliyorum.

      Cevapla
  4. 6 sene önce

    Çok güzel ve dataylı hazırlanmış bir çalışma.Adeta kaza kırım raporu gibi olmuş.Bizlerle paylaştığınız için size çok teşekkür ederim.Sağolun.

    Cevapla
  5. 7 sene önce

    -47 C de JETA1 yakıtı donuyor,yıllar önce Bişkek ten kalkan bir rus cargo uçağı kalkışta yakıtının donmasından taşıdığı iki savaş uçağıyla birlikte düştüydü.British B777RRTRENT800 ü uzun bir uçuş sonunda inişte yakıt filtrelerindeki yakıtının donarak tıkanması sonucunda gaz yemeyip uçak kaal olmuştu,daha sonra RR modifikasyon getirip yakıt filitre housingindeki bypass delik çapını genişletmişti.
    5 saatlik uçuş sonunda Yakıtın veya içindeki suyun kristalleşmesinden motorların ani TOGA full thrusta çıkamama ihtimali zayıf olmakla birlikte olabilir

    Cevapla
  6. 7 sene önce

    Yukaridaki makalem ile ilgili beni onurlandiran veya eleştiren yorumlar yapmış olan bütün havacı dostlarima merhaba. Havaciligimizin bugunkunden bile çok daha iyi durumda olduğuna inandigim 1980’li yillarin sonlari ve 90’larin başlarındaki donemde Sivil Havacilik Genel Müdürü olarak gorev yapmis ve daha sonra da Eorocontrol bunyesinde ulkemizi temsil etmis değerli bir havacı olan Sayın Atilla Parla’ya ve siz degerli havacı dostlarimin hepsine beni onurlandiran teveccüh, katki ve eleştirileriniz için teşekkür eder, saygi ve selamlarımı sunarım.

    Cevapla
  7. 7 sene önce

    Sevgili Feza; Seni gönülden kutlarım. Yazın komple bir ders niteliğinde. Tepeden tırnağa doğrularla dolu… O nedenle ders niteliğinde diyorum zaten. Flight Safety’deki Tip eğitimi veren hocalarla boy ölçüşürsün. Ayrıca sadece 747 için değil, tüm havacılık tutkunları için okunması gereken bir makale olmuş. Kutlarım… ve elbette bu kazada yaşamını yitiren güzide havacılar için çok üzgünüz… Tanrı’dan rahmetler dilerim. Geride kalan dost ve yakınlarına da içten başsağlığı dileklerimle.

    Cevapla
  8. 7 sene önce

    Yazı harika, yorumlar da harika.

    Cevapla
  9. 7 sene önce

    açık biletimi kullanmak için internetteyken bu sayfaya kadar ulaştım. analizi okudum, teknik bilgim kısıtlı olmasına rağmen başarılı bir analiz olarak görüyorum emeğinize sağlık. havacılık sektöründe yer almayan bir vatandaş olarak şu çıkarımı yapıyorum, kısa mesafeli ve hava şartlarının uygun (güneşli, sıcak ve açık hava) olduğu uçuşlar daha güvenli. kaza yapan ekibin ailelerine başsağlığı diliyorum. saygılar

    Cevapla
  10. 7 sene önce

    Anti-İcing ve De-icing sistemleri tabiri tam oturmamış En azından airbusta. De-icing sistemi diye birşey yok wing ve engine anti ice mevcut
    ”Anti-İcing ve De-icing” tabiri yerde yapılan uygulamaya deniyor.
    ben yazıyı beğendim genede

    Cevapla
    • 7 sene önce

      Deicing, yani olusan buzu cozup atmak da kullaniliyor; örneğin rezistansli veya bleed air uflemeli kokpit camlarında. Bazı parcalarda sıcaklığı her zaman tedbiren çok yüksek tutmak, yüzeye veya çevresindeki yapisal bölgelere zarar verebileceginden, sadece buzlanma oluşturan şartlarla karşılaştıktan sonra veya ihtiyaç duyulduğunda devreye girecek de-içe sistemleri vardır. Ama uçağına göre de değişir bu sistemler.

      Cevapla
    • 7 sene önce

      Yani, Anti ice ve De ice sistemleri terimi, markadan veya ucak kategorisi ve tipinden bagimsiz, uçak tasarımında gerekli sub sistemlerin genel jenerik isimleri anlamında kullandım. Firmalar, sanki çok farklı ve yeni bir sistem tasarlayıp kurdukları algısını oluşturmak amacıyla, biribirlerinden farklı ve özgün isimler kullanmaya özen gösterse de, bu sistemlerin tasarım ve alt yapılari temelde aynıdır. Anti ice, buzlanma oluşmadan önlemeye yönelik, De ice da buzlanma olustugü farkedildikten sonra o buzu çözerek veya kirarak kurtulmaya yönelik her türlü işlem ve ya bunu saglamaya yonelik tasarlanmış sisteme verilen isimdir.

      Cevapla
      • 7 sene önce

        Hocam dediklerinize katılıyorum. Ben bir kaptan olarak bu guzel yazıya katkı amacli kokpit freyzyolojisi olarak soyledim.
        Sadece tabir olarak. Anti ice De ice ayni cumle icinde kullanıldığında en azından kokpit ekibi icin, yerde uygulanan spreyleme işlemini akla getirir..
        Sadece tabir. ” wing anti ice on” gibi bir freyzyoloji mevcut.
        Tekrar diyorum ufak bir katkı yapmak istedim yoksa bu guzel yazıyı sorgulamak icin yazmadim sevgiler.

        Cevapla
  11. 7 sene önce

    Feza,ellerine sağlık.Biraz daha uzatsaydın master tezi olurdu.Yazıların sayesinde ilgilenlerin bilgileri artıyor.

    Cevapla
  12. 7 sene önce

    KARDEŞ,
    AKADEMİK BİLGİLER GÜZEL DE,
    KANTARIN TOPUZU BİRAZ FAZLA KAÇMIŞ GİBİ,

    Cevapla
  13. 7 sene önce

    Feza,ellerine sağlık çok güzel bir değerlendirme olmuş. Meraklıları için ayrıntılı ilgilenenler için uzun bir yazı. Verilen emek ve ince detaylar takdire şayan,her zaman devamını bekliyoruz.

    Cevapla
  14. 7 sene önce

    İyi de, o irtifada Anti-ice sistemleri kapalı mı uçuluyor da, inişte buz tutuyor vsvs??? Devamlı açık olması lazım değil mi?
    Yerde iken anti-ice sıvısı püskürtülmedi mi uçağa??
    3 cm buz baya bir abartılı olmuş. yok 25 ton vs…abartı.
    o irtifada Anti-ice sistemleri kapalı mı uçuluyor
    o irtifada Anti-ice sistemleri kapalı mı uçuluyor
    o irtifada Anti-ice sistemleri kapalı mı uçuluyor ???
    Ayrıca bu uçağı ben kalkıştı görünce genelde radardan bakarım ve GÖREMEM..? Gizli göreve gidiyor bence.

    Cevapla
    • 7 sene önce

      Anti ice işlemi kalkış meydanı hava şartlarına göre yapılan bir işlem olup kalkış meydanı Hong Kong. Uçak Manas/FRU havaalanına yakıt veya kargo ikmali için iniyordu.Havada anti ice işlemi motorların kompresör kademesinden alınan sıcak hava ile yine motor hava giriş alanının veya kanat ön yüzey buzlanmasına karşı kullanılır inişten kısa bir düre önce devre dışı bırakılır ki herhangi bir pass geçmede motorlardan en fazla güç elde edilsin.Bence de Hong Kong dan aldığı tekstil yükü ile “gizli görevden” geliyordu.

      Cevapla
      • 7 sene önce

        Tabi, tekstil yükü taşımak, ASKERİ Mürettebata kaldı??? Tamamı asker yahu. Yazık değilmi bu kıymetli insanlara böyle basit görev veriliyor. Daha faydalı görev yok mu? Neden asker kullanılıyor?

        Cevapla
    • 7 sene önce

      Feza Bey okuldan sizin havacılık aşkınızı biliriz,doyurucu yazınız için teşekkür ederim,aliyyül âla(Tamer Öke ağbimizin deyimiyle).Haddimiz olmayarak B747 ci B1 olarak cpt. ağbilerimiz varken iki hatırlatmada fayda görüyorum, Anti ice sys.leri yüksek irtifalardaki (30000 feet gibi)düz uçuşlarada harici sıcaklık-56,5 C lerde bile olsa rutubet olmadığı için buzlanma olamayacağı için özel bir durum yoksa Anti ıce systemler (wingantiıce ve engine antice )çalıştırılmıyor alçalmalarda devreye sokulup rutubet olan ortamlarda soğuk uçağın ve motorun buz kaplanması önlenmeye yada kalkışta ihtiyaç durumuna göre kullanılıyor.
      Bir arkadaşımız antiıce sys.leri uçuşta kullanılıp inişte kapatılıyor demiş biraz yanlış ifade kanımca :-).
      B747-400 eğer özel bir durum yoksa ortalama 8-10 ton yedek yakıtla iniş yapar,86 ton kargo yüklü uçakta 30 ton kalan yakıt biraz fazla tahmin gibi.Ist.ten KLM B747-400F GE motorlu cargosu HKG a giderken 88-90 ton yakıt alırdı,45000feet lere çıkabildiğinden yakıt sarfiyatı düşük oluyor,hızıda cabası yanlış hatırlamıyorsam 0,85-86 mach larda uçabiliyor.:-))
      Bişkek te 6 ay görev yaptım kışın -28 C leri görürsünüz ve yoğun sis olur.
      Allah gani gani rahmet eylesin.

      Cevapla
  15. 7 sene önce

    Netice ” Asla kendinin (pilot) , uçağının, meteorolijinin limitlerini zorlama”

    Cevapla
  16. 7 sene önce

    Yorumları ilgi ile okudum. Ancak bazı konularda eleştirilerim olacak. Harici sıcaklık -80 derece doğru değildir. Uçulan irtifada harici sıcaklık maksimum eksi 60 dereceye düşer. Bu sıcaklıkta TAS dan dolayı uçağın yüzeyindeki sıcaklık eksi 27-30 aralığındadır. Uçağın üzerinde oluşan clear ice varsayımı doğrudur ama miktarı çok abartılıdır. Dikkat edilirse uçağın iniş takımları aşağıda kalmıştır. Esas hikaye buradadır. Neden iniş takımları yukarıya alınamamıştır ve bunun uçağa büyük bir performans kaybı olmuştur. Diğer düşünülmesi gereken konu ise uçağın motor gücü pass geçme gücüne tam açılmaması veya geç açılmaması problemidir. Diğer bir performans kaybına neden de engine ve Wings anti-ice sistemlerinin devrede olmasıdır. Tüm bu olumsuzlara rağmen bu uçak bu şartlar altında pisten havalanması gerekirdi. Sonuç iniş takımları aşağıda ve motor gücü geç veya yetersiz gücü açılmış ihtimali büyük olasılıktır. Büyük ihtimalle uçak piste teker koyup havalanmıştır. Böyle yapılmış ise TO/GA’ya basılıp pass geçilmiş, ancak uçak teker koyduğu için TO/GA takatı kaptanın gaz kolunu ittiği konumda kalmış, istenen maksimum güç konumuna gelmemiştir. Tabii ki gerçekler gerçek kaza raporunda ortaya çıkacaktır. Hayatlarını kaybeden meslektaşlarımıza Allah’tan rahmet diliyorum. Saygılar

    Cevapla
    • 7 sene önce

      İniş takımları o anda içeriye aldığında anında çökertirsin. Pa geçmelerde hemen iniş takımları geri alınmaz

      Cevapla
      • 7 sene önce

        Tabii ki iniş takımları pozitif tırmanış olduktan sonra alınır. Ama burada uçak 30 saniyeden fazla iniş takımları aşağıda uçmuş görünüyor. 30 saniye çok uzun bir süre . Bir uçağın sıfırdan kalkış süratine koşturma zamanı kadar süre 30 saniye

        Cevapla
    • 7 sene önce

      İrtifadaki harici sıcaklığın standart lineer azalmasini veren tablolar vardır ve genelde bu tablolar ISA sartlarinda deniz seviyesine sıcaklığın +15 C olduğu duruma göre irtifa sıcaklığını lineer olarak verir. Ancak, örneğin Alaska’da soğuk bir kış gecesinde yeryuzunde sıcaklık -30,-40 C iken, değil Stratosferde, daha 12,000 ft civarında bile -100 C görülebilmektedir. Hatta bundan dolayı, 1930’lada, motorunu calistiracak benzini bile donarak düşmüş USAF envanterinde Alaska’daki uslere ucan C-47’ler sayabilirim size. Ki kaldı ki, Jetstream ve benzeri global ve lokal hava akımlarının “Wind Gradient” etkisi nedeniyle, irtifada, yerdeki ile kıyaslanamayacak kadar hızlı ve yeryüzündeki sıcaklıkla lineer olmayabilecek kadar değişken sıcaklık değerlerinde eşiğini global meteoroloji bilgilerinize hatırlayın lütfen. Ayrıca, havanin yoğunluğu ve nem oranı azaldıkça, havanın sıcaklık tutma kapasitesi de azalir. Uzayda bir uzay aracının güneş gören yüzü 100 C’nin üstüne çıkarken, hemen arkasında birkac metre otede gölgede kalan kısımdaki ortam sıcaklığının (aracin gövde yuzeyi demedim) -150, -180 C düzeyini bulabiliyor olduğunu hatırlatırım. Aerospace Education dersimizi ogreten NASA egitmenlerinin yalancısıyım ben de. Ha, evet 0.3 M üstündeki hizlarda sicaklik RAM Rise etkisi ile burun ve hucum kenarlarinda biraz artar ve ben de bu yüzden doğrudan uçağın her yerinde en az -80 C olur demedim. Ama alçalmaya başlarken gaz kesip 0.4 M suratlere yavasladiginizda RAM Rise etkisi de iyice azalir ve halen çok soğuk ve berrak gökyüzünde süzülürken RAM Rise nedeniyle yeterince çok soguyamamis rüzgarı dik alan burun ve hucum kenarları bile yeterince soğumaya başlar hemen. Uçaktaki TAT probunun bile burundaki RAM Risedan en cok etkilenen bolgeye yakin konumu nedeniyle, indicated sicaklik değerinin bile, RAM Rise değeri hesaba katilarak sunuldugunu hatirlayin lütfen.

      Cevapla
      • 7 sene önce

        Feza Bey, bilgiler doğru ancak çok özel şartlarda Troposhere’de oluşan değerler -80 derecedir. Kazanın olduğu günün uçuş rota boyunca atmosferdeki troposhere katmanın en üst katmanı olan Tropopause yüksekliği ortalama 30 bin feet yüksekliktir. Bildiğiniz gibi burada sıcaklık sabit kalır ve düşmez. Yani sıcaklık en düşük olduğu derece -60 civarını geçmeyeceğini tahmin ediyorum. NASA’nın ölçümlerine bir yorum yapmıyorum. Uçak alçalmaya başlaması ile dışarıdaki harici sıcaklık artmaya başlarken bu kez de sizin belirttiğiniz gibi RAM rise etkisi azalır. Ama bileşke sıcaklık olarak uçağın dış yüzey sıcaklığı alçaldıkça artar. Burada uçağın alçalmada kaldığı zaman süresi de önemlidir (Isı transferi ve zaman arasındaki bağlantı ). Bişkek meydanı yaklaşmasında sorun her zaman vardır. Radar kontrol sizi kısa ve yüksek getirir. Şayet siz uçaktaki enerji yönetimini iyi yönetemez iseniz daha fazla yüksek kalırsınız. Glide slope önleme yukarıdan ve yüksek bir varyo ile yapılmak zorunda kalınabilir. Buradaki tehlike motor gücünün rölanti değerine kadar azalmasıdır. Bu da pass geçmede sizin için en az 10 saniyelik kayıbı getirir. Uçağın radar iz bilgileri daha yayınlanmadığı için bu konuda bir yorum yapamıyorum. Selamlar

        Cevapla
        • 7 sene önce

          Bende katılıyorum bu yoruma

          Cevapla
        • 7 sene önce

          Aslında, yazıyı daha da uzatacagini düşündüğüm ve sanki birilerini suçluyor gibi görünmek istemediğim için yazımda yer vermediğim bir konuya, madem siz degindiginiz için, ben de tahminimı belirteyim bari. Hem auto throttle, hem autopilot devrede bir yaklasma yaparken, autopilottan çıkıp, autothrottle ise hslen aktif bırakıldığı andan itibaren, eğer yaklasmada da kisa ve yuksek kalmaya zorlanmissaniz, glide slope’un bayağı üstünde kaldığınızı farkederek burnu ezersiniz ve auto throttle da, uçağın hızlandıgi algısı ile iyice gaz keserse, pas geçmeye karar verdiğinizde, yuksek cokusten çıkarken uçagin induklenmis sürüklemesi oldukça fazlalasmistir. Gaz açtığınızda autothrottledan cikmamissaniz, siz gazi açtıktan sonra sistem hemen tekrar kesmeye çalışabilir. Bu da siz durumu farkedip autothrottledan ciksanız bile büyük bir takat kaybı ve takat gecikmesi demektir. “Falling Behind The Power Curve”durumunda bu gecikme çok hızlı bir çöküş ve Stall demektir. Burada kuyruk yatay stabilize buzlanmasinin veya minimalara yaklasirken autothrottledan cikista karşılaşabileceğiniz “Excessive Nose Up Trim” durumunu henuz hesaba katmadik bile. Selamlar.

          Cevapla
          • 7 sene önce

            “… minimalara yaklasirken autopilottan cikista…” yazacakken, klavye yanlışlıkla autothrottle yazmış. Yani son cümledeki autothrottle yerine autopilot olacak.

            Cevapla
  17. 7 sene önce

    Emeğinize sağlik. Bilimsel verilerle dayanarak yapilmis bir analiz. Tesekkurler Airlinehaber.

    Cevapla
  18. 7 sene önce

    Varsayımlarla yapılmış bir tahmin, analiz diyemezsiniz başlığa, siz ihtimalleri havacılık bilginizle belirtmişiniz, ama şunu asla unutmayın, uzaktan tahmin yürütmek kolay, işi ehline kaza inceleme ekibine bırakalım, onlar sonucu açıklayana kadar da, susmayı bilelim…

    Cevapla
    • 7 sene önce

      Her Kaza inceleme ekibi işin ehlimidir. Yazıyı yazan kişi de kaza kırımcı. Belki de bizim kaza incelemede oradaymış onlarda ehildir dimi komik adam

      Cevapla
      • 7 sene önce

        Bilimsel olmayan ne dedim de komiksin demeyi uygun gördün! Adam analiz demiş, uzaktan analiz yapılmaz, ancak tahmin yapılır. Komik adam hararetçiğinizden adam kısmını üzerime alıyor, komik kısmını dokunmasan size aide ediyorum. Başkalarının düşüncelerine saygı duymayı öğrendiğimiz zaman, birbirmizi yemeyi bırakıp, ilerleyebiliriz.

        Cevapla
        • 7 sene önce

          Ahmet GL Bey, fikrinize saygı duyuyorum. Bilimsel olmayan şey, maalesef, ülkemizde kaza kırım ekiplerinin gerçekten de işin ehli kişilerden oluştuğunu varsaymanizdir. Keşke öyle olmasaydı ama acı gerçek bu! En başta kaza kırım ekibi, kesinlikle ve kesinlikle SHGM veya benzeri bir kurumla irtibatlı kisilerden, yani Ulaştırma Bakanlığına bağlı herhangi bir daireden olamaz, cünlü bunlar taraftır ve delil karartabilirler. Kazaya karisan şirketin veya ilintili başka bir şirketin çalışanı da olamaz. Çok özel statüde, doğrudan Cumhurbaşkanlığına bağlı ve koklu bir universitenin imkanlarina dogrudan erisimi olan, global duzeyde arastirma ve bilgi donamimi saglayacak akademik bilimsel altyapıya sahip ve gerektiginde Ulastirma Bakanligina bile kati hukuksal yaptırım gücü bulunan ozerk bir enstitü olmadıktan sona, kaza kırım ekibi dediğiniz şey, “Körler ile Sağırlar, Birbirini Agirlar” komikliginden ileri gitmez. Amerika’da, FAA bile kaza bölgesine giremez, çünkü bu kaza FAA’ye bagli yapilarin sorumlulugunda olan hataları, yani kuralları, bakimlari, egitim hatalari, lsletme denetleme hatalarini ve hava trafik kontrolun hatalarini örtbas edebilir ve bu nedenle her havacılık kazasında FAA sorumlu taraf muamelesi görür. NTSB, kaza kirimlarda tek sorumlu kurumdur ve kaza raporlari herkese açık şekilde yayınlanır ve tavsiye kararları bildirilir ama orada bile, maalesef, NTSB’nin bu karalarini FAA uzerinde hukuki yaptırım gücü yoktur. Bizde hangi kazanın raporu halka açık bir şekilde ve bilimsel verilerle yayinlanmıstır? Kaza inceleme ekibindekilerin akademik eğitim, profesyonel egitim, bilgi ve tecrube altyapıları gösteren CV ozgecmisleri, herkese acik şekilde erişime açılmalıdır, kaldı ki SHGM’de çalışanlarin bile bu ozgecmislerine erişim yoktur. Yine Maalesef!

          Cevapla
        • 7 sene önce

          Ahmet GL Bey, fikrinize saygı duyuyorum. Yukarıdaki komiksin rumuzlu yorum benden değil, muhtemelen beni taniyan biridir ama ben degilim. Yazinizdaki bilimsel olmayan şey, maalesef ki, ülkemizde kaza kırım ekiplerinin gerçekten de işin ehli kişilerden oluştuğunu varsaymanizdir. Keşke öyle olmasaydı ama acı gerçek bu! Yani, en başta, kaza kırım ekibi, kesinlikle ve kesinlikle, SHGM veya benzeri bir kurumla irtibatlı kisilerden, yani Ulaştırma Bakanlığına bağlı herhangi bir daireden olamaz, cünlü bunlar taraftır ve delil karartabilirler. Kazaya karisan şirketin veya ilintili başka bir şirketin çalışanı da olamaz. Çok özel statüde, doğrudan Cumhurbaşkanlığına bağlı ve köklu bir universitenin imkanlarina dogrudan erisimi olan, global duzeyde arastirma ve bilgi donamimi saglayacak akademik bilimsel altyapıya sahip ve gerektiginde Ulastirma Bakanligina karşı bile kati hukuksal yaptırım gücü bulunan, özerk bir enstitü olmadıktan sona, kaza kırım ekibi dediğiniz şey, “Körler ile Sağırlar, Birbirini Agirlar” komikliginden ileri gitmez. Amerika’da, FAA bile kaza bölgesine giremez, çünkü bu kaza FAA’ye bagli yapilarin sorumlulugunda olan hataları, yani kuralları, bakimlari, egitim hatalari, lsletme denetleme hatalarini ve hava trafik kontrolun hatalarini örtbas edebilir ve bu nedenle her havacılık kazasında, FAA bizzat supheli suçlu taraf muamelesi görür. NTSB, kaza kirimlarda tek sorumlu ve yetkili kurumdur ve kaza raporlari sonucta herkese açık şekilde yayınlanır ve tavsiye kararları bildirilir ama orada bile, maalesef, NTSB’nin bu karalarini FAA uzerinde hukuki yaptırım gücü yoktur. Bizde hangi kazanın raporu halka açık bir şekilde ve bilimsel verilerle yayinlanmıstır? Kaza inceleme ekibindekilerin akademik eğitim, profesyonel egitim, bilgi ve tecrube altyapıları gösteren CV ozgecmisleri, herkese acik şekilde erişime açılmalıdır, kaldı ki SHGM’de çalışanlarin bile bu ozgecmislerine erişim yoktur. Yine Maalesef!

          Cevapla
  19. 7 sene önce

    Kırbaccı sistemin hic mi sucu yok, insan sagliginin hic mi onemi yok… teknisyende pilotda calis Allah calis saat siniri yok is var herzaman….firma sahibinin hic mi vukuati yok… bu adam ceza almadimi, nerde cezasini cektimi goren var mi… sonra suclu kim ne yapacaksiniz bulup… madalya mi takacaksiniz

    Cevapla
  20. 7 sene önce

    BRAVO EVLAT SENIN HAVACILIĞA. OLAN TUTKUNU EN IYI BILENLERDENIM USTANDA SAYILIRIM TEBRIKLER EDIYORUM GÜZEL ANALİZ ETMIŞSIN SEVGILERIMLE

    Cevapla
  21. 7 sene önce

    Hocam, görüşleriniz ve tespitleriniz olması gerekenden çok çok fazla bilgi içeriyor.Sanki kendimi eğitim alıyormuş gibi hissettim.Takdirlerimi lütfen kabul buyurun.Bu kadar tecrübeli pilotlarımızın kullandığı uçağın böyle yürekler parçalıyışı kaza kırım geçirmeleri bizleri fevkalede üzmüştür.Eğer pas geçme için emniyetli yükseklikte olmamalarını auto call system de seçilen DH değeri onların ‘ minımum’ sesli almalarınada bağlı olabilir.Bu tespitler yüzlerce senaryodan sadece bir kaçır.Nihai bilgi DFDR okuduktan sonra netleşir

    Cevapla
  22. 7 sene önce

    Sn.Mehmet Feza Ecevit:Yukarıda sunumunu yaptığınız kaza kırım hakkındaki analizinizin çok doyurucu ve eğitici olması nedeniyle sizi tebrik ediyorum.
    Hernekadar sunumunuz bir öngörü olsada,bu mesleğe biraz emek vermiş birisi için olasılığı yüksek yaklaşımlar olduğunu düşünüyorum.Ayrıca değerlendirebi
    Lenler için de eğitim kaynağı.

    Cevapla
  23. 7 sene önce

    Cok tesekkurler bu bilgiler icin.aydinlatici guzel bilgiler.havacilik iste her yeni bir olay farkli yeni seyler ogrenmeye vesile oluyor ama arkasi uzucu olmasa keske daha iyi olur ama elden birsey gelmiyor.dileriz bu son olur ve daha dikkatli olmamiza vesile olur.

    Cevapla
  24. 7 sene önce

    Mehmet Feza beye çok teşekkür ederim. Mükemmel üstü bir analiz ve bilgilendirme yazısı. Üzerinde çok emek harcandığı çok açık. Zaten değerli olan airlinehaber sitesine artı değer katıyor. Benzer yazıların devamlı olmasını dilerim.
    Bu sitede uygunsuz yorum hiç çıkmadı. Akıllı, mantıklı bir süzgeçten geçirildiği aşikar ve böyle olmalı. Burasının bir magazin dergisine dönüşmesine izin verilmemeli. Öyle veya böyle, ciddi düşünür havacılık meraklısı okur sayısı mutlaka daha da artacaktır.

    Cevapla
  25. 7 sene önce

    Çok güzel bir senaryo olmuş. Elimizdeki veriler böyle olduğunu söylese de DFDR ve CVR okunmadan uçak kazası konusunda yorum yapmanın doğru olmadığını düşünüyorum. Kule var, Windshear var, teknik arıza var, pilotaj var…Daha bir çok sebep olabilir. Çok erken yazılmış bir yazı…

    Cevapla
    • 7 sene önce

      Dfdr kayıtları yayınlanınca herkes yorum yapar. Önemli olan yayınlanmadan gelişmeler paralelinde yorum yapabilmek. Bence çok başarılı bir çalışma olmuş. Bravo

      Cevapla
  26. 7 sene önce

    Bilgi icin tskler.Bakalim kara kutu ne diyecek

    Cevapla
  27. 7 sene önce

    Tskler

    Cevapla
  28. 7 sene önce

    Sonuç olarak ne diyebiliyoruz? Pilotaj hatası var mı? hava şartları mı suçlu? daha önce inen uçaklar benzer şeyleri neden yaşamadı? Çok uzun bir yazı , daha kısa , öz ve anlaşılır olmasını arzu ederdim. Hazırlayan arkadaşın bilgisine ve emeğine sağlık

    Cevapla
  29. 7 sene önce

    Gercekten harika bir bakis acisi ve analizleme… Emeginize saglik

    Cevapla
  30. 7 sene önce

    Bilimsel, akla mantığa uygun. Nihayet havacılık sitelerinde mantıklı yorumlar, açıklamalar görmeye başladık. İnşallah bu sitenin haber yorumlarınıda panayır yerine çevirmezler. Başarılarınız daim olsun…..

    Cevapla
    • 7 sene önce

      Bu site gerçekten yorum curcunasına dikkat ediyor. Bazı yorumların hakaret teşkil edecek yerlerini sansürlüyorlar. Bu doğrultuda gitmeleri sitelerinde Reyting kaybı yaratacak olmasına rağmen magazinden uzak yayıncılık yapmalarını bende salık veririm

      Cevapla
  31. 7 sene önce

    Ne cevherler var bizde. Ama kazayı incelemeye kimler yollanıyor. Hiç ciddiye alınmıyor bizim ülkede havacılık. Kaza inceleme araştırma kurulu devredeymiş. Ulan bir tane havacı söyleyin o kuruluştan dişimi kırayım.

    Cevapla
  32. Helal olsun airline gerçekten çok büyük bir boşluğu dolduruyorsunuz. Anahaberlerde bir tek sefa beyi dinleyebildik. Kazanın akşamı oda bu tür değerlendirmede bulunmuştu. İşte gerçekler teşekkürler

    Cevapla
  33. 7 sene önce

    Hocam çok büyük emek bu. Gerçekten kutlarım. Sefa beyide böyle bir uzman arkadaşımızı kadrosuna aldığı için ayrıca kutlamak gerekir. Elinize sağlık.

    Cevapla